پلی ساکاریدها

پلی ساکاریدها

بیشتر از ده واحد مونوساکارید تشکیل شده اند به دو دسته

 الف- هوموپلی ساکاریدها

ب- هتروپلی ساکاریدها تقسیم می شوند.

الف- هوموپلی ساکاریدها:

این ترکیبات فقط از یک نوع مونوساکارید تشکیل شده اند بنابر این از هیدرولیز آنها فقط یک نوع مونو ساکارید بدست می آید.

از همو پلی ساکاریدهای میتوان به:

1-نشاسته (Starch):

کربوهیدرات ذخیره ای در بافت گیاهان بوده که از واحدهای تکراری α-D- گلوکز بوجود می آید.پلیمری همانند نشاسته که از تجزیه آن فقط گلوکز بدست می آید گلوکان یا گلوکوزان نامیده می شود. نشاسته از دو زیر ساختار بنام آمیلوز و آمیلو پکتین تشکیل شده است.

الف- آمیلوز:

آمیلوز20-15درصد نشاسته را تشکیل میدهد و از60 تا 600 واحدهای α گلوکز با پیوند 4-1 بوجود آمده است(مانند مالتوز). در آمیلوز پیوند بین گلوکز از نوع α-گلیکوزیدی است که باعث شده هر قند نسبت به قند مجاور زاویه 60 درجه پیدا کند به همین دلیل آمیلوز مارپیچی چپ گرد است که در هر دور آن 6 مولکول گلوکز وجود دارد. یک دور مارپیچ 360 درجه است. آمیلوز به طور کامل در آب محلول نیست و در آب تشکیل میسلهای هیدراته را می نماید. این میسل ها با رنگ ید تولید رنگ آبی می نمایند.

ب- آمیلوپکتین:

این ترکیب 85-80 در صد نشاسته را به خود اختصاص میدهد و زنجیر خطی آن از واحدهای α گلوکز با پیوند 4-1 بهم متصل شده که  در نقاط انشعاب  با پیوند 6-1  زنجیره های خطی به یکدیگر پیوند یافته اند. آمیلوپکتین مانند آمیلوز در آب تشکیل میسل های هیدراته را می دهد که با رنگ ید به رنگ قرمز مایل به بنفش را تولید می نماید. نشاسته طبیعی دارای وزن مولکولی بالا که غیر محلول در آب بوده و با ید به رنگ قرمز در می آید.

2-گلیکوژن :

در سلولهای کبدی و ماهیچه ای بصورت ذخیره در گرانولهای سیتوپلاسمی وجود دارد که آنرا نشاسته حیوانی می نامند. این ترکیب ساختمانی شبیه به آمیلوپکتین دارد در حقیقت، پلیمر انشعاب داری از آلفا گلوکز بوده ولی با ساختمانی خیلی بزرگتر و سنگین تر از آمیلوپکتین، که واحدهای آلفا – گلوکز با پیوند 4→1 و انشعاباتی با پیوند6→1 که خیلی بیشتر از آمیلوپکتین، منشعب یا شاخه دار ولی کوتاه تر می باشد. طول شاخه ها در گلیکوژن 12-8 و در آمیلوپکتین30 -24 گلوکز است. گلیکوژن کبدی کارش تنظیم قند خون است و گلیکوژن در عضلات تامین کننده انرژی عضلات است.

3-سلولز:

پلی ساکارید اصلی سازنده پیکره گیاهان می باشد. سلولز نامحلول پلیمری است که از واحد های بتا-D-گلوکز با اتصال 4→1 تشکیل شده و انشعاب ندارد ولی رشته های آن توانائی ایجاد پیوند هیدروژنی با رشته مجاور را دارند که منجر به پایداری می گردد. در سلولز اتصال بتا گلیکوزیدی است هر قند نسبت به قند مجاور چرخش 180 درجه دارد. در نتیجه بصورت زنجیره خطی است.

4- اینولین:

نشاسته ای است که در برخی ریشه غده ای شکل گیاهان مثل سیر، پیاز، سرخس،کنگر و سیب زمینی ترشی و کوکب وجود دارد. یک زنجیره بدون شاخه از  β-D فروکتوفورانوز با اتصال 2→1 می باشد که از هیدرولیز آن فقط فروکتوز آزاد میشود، بنابر این یک فروکتوزان است. اینولین در آب محلول بوده و در پزشکی برای تعیین سرعت فیلتراسیون گلومرولی مورد استفاده قرار می گیرد. اینولین در بدن انسان هیدرولیز نمی شود.

5-دکستران (Dextran):

همانند نشاسته و گلیکوژن از واحدهای تکراری (α-D-گلوکز) بوجود می آید و مثل گلیکوژن و آمیلو پکتین ساختمان شاخه دار دارد. در طول زنجیر اتصالات از نوع 6→1 α بوده و در محل شاخه ها از نوع 3→1 α می باشد. پلاکهای دندانی حاصل رشد باکتریها بروی دندان غنی از دکستران هستند. از دکستران برای تهیه ژلهای کروماتوگرافی بنام سفادکس استفاده می کنند.

6-دکسترین (Dextrin) : 

دکسترین و دکسترین محدود از هیدرولیز نشاسته بصورت ناقص توسط آنزیم آلفا آمیلاز در روده گوارش به وجود می آید. دکسترین محدود 8 واحد گلوکز دارد که هم دارای اتصال1-4α و هم دارای 6-1α می باشد.

دکسترین فقط 1-4αدارای پیوند است.

7-کیتین

اسکلت خارجی بندپایان مثل حشرات و خرچنگها را تشکیل میدهد. هموپلی ساکارید که ساختارش شبیه سلولز است. از واحدهای N-استیل گلوکزآمین با پیوند 4→1 β تشکیل شده است. ترکیبی سخت و نسبت به آب نفوذناپذیر است. تفاوت با سلولز در استخلاف گروه هیدروکسیل کربن 2 با یک گروه آمینو استیله است. مانند سلولز دارای ایزومر بتا است و هر جا اتصال بتا گلیکوزیدی باشد زنجیره حالت خطی پیدا می کند.